وزارت دفاع عربستان سعودی اخیراً اعلام کرده است که نخستین یگان سامانه پدافند موشکی پیشرفته «تاد» (THAAD) ساخت ایالات متحده، به طور رسمی در این کشور عملیاتی شده است. این اقدام، پس از تکمیل مراحل آزمایش، بررسی، راه‌اندازی تجهیزات و اجرای آموزش‌های میدانی گروهی برای نیروهای این سامانه در داخل خاک عربستان و همچنین آموزش در پایگاه «فورت بلیس» آمریکا صورت گرفته است.
قابلیت‌های سامانه تاد:
سامانه تاد که مخفف «Terminal High Altitude Area Defense» است، یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی ضد موشکی در جهان به‌شمار می‌رود. این سامانه به‌طور خاص برای مقابله با تهدیدات موشک‌های بالستیک طراحی شده و قادر به رهگیری و انهدام موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد، میان‌برد و بعضاً دوربرد در ارتفاعات بالا و خارج از جو زمین است.
از ویژگی‌های بارز تاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
*برخورد جنبشی (Hit-to-Kill): این سامانه بدون استفاده از سر جنگی، به طور مستقیم با نیروی جنبشی به موشک مهاجم برخورد کرده و آن را منهدم می‌کند، که به دقت بالا و کاهش خسارات جانبی کمک می‌کند.
*پوشش منطقه‌ای گسترده: تاد توانایی پوشش منطقه‌ای به شعاع حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر و درگیری با اهداف تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری را دارد.
*اجزای کلیدی: سامانه از موشک‌های رهگیر، رادار بسیار دقیق AN/TPY-2 (یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای موجود برای شناسایی و ردیابی موشک‌ها از فواصل دور)، سامانه کنترل آتش و ارتباطات، و پرتابگرهای متحرک تشکیل شده است که امکان جابجایی و استقرار سریع را فراهم می‌کنند.
*بخشی از دفاع چندلایه: تاد جزء یک استراتژی دفاع موشکی چندلایه است که شامل سامانه‌های دیگری مانند پاتریوت (Patriot) برای موشک‌های کوتاه‌برد، Aegis برای موشک‌های میان‌برد و دوربرد دریایی، و GMD (Ground-based Midcourse Defense) برای موشک‌های دوربرد در فاز میانی پرواز می‌شود.
توافق خرید و هزینه‌ها
عربستان سعودی پیش‌تر در سال ۲۰۱۹، قراردادی به ارزش تقریبی ۱۵ میلیارد دلار با شرکت آمریکایی «لاکهید مارتین» (سازنده تاد) برای خرید این سامانه منعقد کرده بود. این قرارداد بخشی از یک توافق گسترده‌تر نظامی ۱۱۰ میلیارد دلاری با آمریکا در سال ۲۰۱۷ محسوب می‌شود.
این معامله شامل خرید ۴۴ پرتابگر، بیش از ۳۶۰ موشک رهگیر، خودروهای فرماندهی و کنترل، و هفت دستگاه رادار کشف AN/TPY-2 است. هزینه هر موشک رهگیر تاد نزدیک به ۱۱ میلیون دلار برآورد می‌شود.
اهداف و برنامه‌های آموزشی
هدف اصلی از عملیاتی کردن این سامانه، تقویت توان بازدارندگی و پدافند هوایی عربستان در برابر تهدیدات فزاینده موشکی منطقه‌ای، به ویژه موشک‌های دوربرد یمن، و همچنین حفاظت از زیرساخت‌ها و تأسیسات حیاتی سعودی است.
نیروهای پدافند هوایی عربستان دوره‌های آموزشی فشرده‌ای را در پایگاه «فورت بلیس» آمریکا گذرانده‌اند و دومین دوره از این نیروها نیز اخیراً فارغ‌التحصیل شده‌اند. علاوه بر این، در چارچوب اهداف «چشم‌انداز ۲۰۳۰» عربستان برای نوسازی نظامی و بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته، قراردادهایی برای ساخت برخی قطعات تاد در داخل کشور، از جمله کانتینرهای موشک‌های رهگیر و سکوهای پرتاب، با همکاری شرکت‌های محلی منعقد شده است.
چالش‌ها و کارایی مورد بحث
با وجود هزینه‌های گزاف و پیشرفتگی این سامانه، کارایی سیستم‌های دفاع موشکی گران‌قیمت در منطقه همواره مورد تردید کارشناسان بوده و برخی از این سامانه‌ها «ناکارآمد» بوده‌اند. تجربیات قبلی، به ویژه در جنگ یمن و حملات ایران به رژیم صهیونیستی، ضعف‌هایی را در سیستم‌های موجود مانند پاتریوت نشان داده است.
به عنوان مثال، گزارش‌ها حاکی از آن است که سامانه پاتریوت عربستان، که برای مقابله با هر موشک ورودی یمنی چندین موشک رهگیر گران‌قیمت شلیک می‌کرد، در بسیاری از موارد در انهدام کلاهک‌ها ناکام مانده است. همچنین، پاتریوت نتوانسته است از تأسیسات حیاتی نفتی و فرودگاه‌های نظامی در برابر حملات موشک‌های کروز و پهپادهای انتحاری محافظت کند. این موضوع منجر به هدر رفت بخش قابل توجهی از ذخایر موشکی پدافندی عربستان در یک نبرد «بیهوده و بدون نتیجه» شده است.
برخی تحلیلگران معتقدند که عملیاتی شدن تاد در عربستان می‌تواند پاسخی به این چالش‌ها و افزایش توان بازدارندگی باشد، اما پرسش‌هایی درباره توانایی این سامانه‌ها در برابر حملات پرتعداد و کم‌هزینه همچنان پابرجاست. همچنین استقرار سامانه‌هایی مانند تاد می‌تواند منجر به تنش‌های دیپلماتیک با کشورهایی شود که نگران قابلیت‌های راداری آن در نزدیکی مرزهای خود هستند.
منبع: تیم تحریریه یمن‌الاسلام