مقدمه
حمله به نفتکش اسرائیلی Coral Sea در تنگه باب‌المندب در ژوئن ۱۹۷۱، رویدادی قابل توجه بود که نه تنها امنیت کشتیرانی در این گذرگاه استراتژیک را به چالش کشید، بلکه پرده از مسائل پنهان در روابط منطقه و منافع اقتصادی بازیگران مختلف برداشت. گزارش‌های محدودی از این عملیات در دسترس است و در این مطلب، از گزارش مجله تایم و سایر منابع معتبر استفاده شده است.
جبهه مردمی آزادی فلسطین این عملیات را احتمالا از جمهوری دموکراتیک خلق یمن (یمن جنوبی سابق) انجام داد. این عملیات که یک نفتکش با پرچم لیبریا و محموله نفت عازم بندر ایلات اسرائیل را هدف قرار داد، واکنش‌های متعددی را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برانگیخت و پیامدهای آن امتداد یافت.
بنا بر اظهارات کاپیتان یونانی کشتی Coral Sea، مارکوس موسکوسِ ۴۰ ساله (یا ۳۷ ساله بر اساس گزارش تایم)، این نفتکش ۷۸ هزار تنی در حال عبور از تنگه باریک باب‌المندب (که با یک خط لوله ۴۲ اینچی به طول ۱۶۰ مایل به بندر اشکلون در دریای مدیترانه متصل است)، مورد حمله یک قایق موتوری قرار گرفت. کاپیتان موسکوس که به وضوح شاهد ماجرا بود، گفت که چهار مرد سوار بر قایق مهاجم، ۹ گلوله (ضد زره) بازوکا شلیک کردند که برخی از آن‌ها به کشتی اصابت کرد. او اشاره کرد که یکی از مهاجمان سیاه‌پوست بود.
جزئیات حمله نشان می‌دهد که قایق موتوری پس از یک دور چرخیدن به دور Coral Sea، آتش گشود و پس از ایجاد آتش‌سوزی در کشتی، متواری شد. به گفته کاپیتان، خاموش کردن آتش و سر و سامان دادن به کشتی حدود یک ساعت طول کشید. او همچنین مشاهده کرد که سه قایق ماهیگیری تندرو در حال گشت‌زنی در منطقه بودند که به نظر می‌رسید فرار قایق موتوری را پوشش می‌دادند. Coral Sea شب هنگام پس از این عملیات در نزدیکی شرم‌الشیخ، در ورودی خلیج عقبه، لنگر انداخت.
در حالی که اسرائیلی‌های خشمگین گمان می‌کردند مصر در این حمله دریایی دست داشته باشد، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین به سرعت “مسئولیت کامل” این حمله را بر عهده گرفت. این گروه چریکی مارکسیست عرب پیش از آن نیز سابقه گروگان‌گیری ۳۵۷ نفر در اردن و منفجر کردن چهار هواپیمای ربوده شده را داشت. سخنگویان این جبهه در بیروت ادعا کردند که این قایق تندرو مسافت ۱۳۰۰ مایلی را از بندر عقبه اردن برای انجام این حمله طی کرده است، اما این موضوع به نظر بسیار بعید می‌رسید. احتمال بیشتری وجود داشت که این قایق از جزایر اطراف باب‌المندب که تحت کنترل جمهوری دموکراتیک خلق یمن (یمن جنوبی سابق) قرار داشتند، حرکت کرده باشد یا توسط یک شناور بزرگ‌تر به محل منتقل شده باشد. در زمان حمله، یک کشتی ماهیگیری بدون علامت نیز در منطقه حضور داشت.
انگیزه این گروه چریکی از این اقدام، ظاهراً ایجاد اختلاف و بی‌ثباتی در میان اعراب (اعراب غیررادیکال به بیان تایم) بود. اشاره به عقبه ممکن بود با هدف تحریک اسرائیل به انجام نوعی تلافی علیه تنها بندر اردن و آسیب رساندن به ملک حسین صورت گرفته باشد.
این حمله علاوه بر برانگیختن اسرائیل به اقدامات پیشگیرانه در برابر حملات بیشتر و شرمسار کردن تعدادی از کشورهای عربی، اثر سومی نیز داشت: افزایش تردیدها در مورد اینکه آیا واشنگتن در نهایت خواهد توانست اسرائیل و مصر را به یک توافق موقت در مورد بازگشایی کانال سوئز برساند یا خیر. در همین حال، وزیر امور خارجه آمریکا، ویلیام راجرز، در کنفرانس مطبوعاتی خود ابراز خوش‌بینی کرد و اشاره کرد که ایالات متحده امیدوار است در مقطعی، اتحاد جماهیر شوروی را نیز در این مذاکرات دخیل کند.
به گفته منابع دیگر، خواسته واشنگتن، تعهدی از مسکو مبنی بر عدم انتقال پرسنل شوروی مستقر در مصر به آن سوی کانال به سینا بود. به نظر می‌رسید هر دو طرف در خاورمیانه هنوز به یک توافق علاقه‌مند بودند. با این حال، یکی از مشکلات این بود که احتمالاً چریک‌های عرب با روش‌هایی مانند گلوله‌باران Coral Sea تلاش کردند تا هرگونه توافقی را خنثی کنند. در پایان هفته، اسرائیلی‌ها هنوز تلافی نکرده بودند، اما به گفته موشه دایان، وزیر دفاع وقت اسرائیل، “ما دست روی دست نخواهیم گذاشت.”.
این حمله همچنین واقعیتی پنهان را آشکار ساخت: نفت خام تغذیه شده به خط لوله ترانس-اسرائیل در ایلات (که پیش‌بینی می‌شد حدود ۲۰ میلیون تن باشد) نه تنها از ایران، بلکه از عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی خلیج فارس نیز تامین می‌شد. البته نفت عربی توسط کشتی‌های با پرچم اسرائیل حمل نمی‌شد، بلکه توسط کشتی‌هایی با پرچم کشورهای ثالث مانند Coral Sea حمل می‌شد. اغلب اوقات، دستورات کشتیرانی جعل می‌شدند تا هیچ سابقه‌ای از حمل نفت برخی کشتی‌ها به ایلات وجود نداشته باشد. رهبران عرب به دلایل عملی سعی کرده‌اند در این مورد فکر نکنند: عربستان سعودی و کویت با یارانه سالانه از درآمدهای نفتی به مصر و اردن کمک می‌کردند. اینکه چگونه نفت خود را با بسته بودن کانال سوئز به کشورهای تشنه اروپای غربی می‌رساندند، موضوعی بود که ترجیح می‌دادند آن را پنهان نگه دارند.
جمع‌بندی
به طور خلاصه، حمله به نفتکش Coral Sea توسط جبهه مردمی برای آزادی فلسطین، با وجود عدم قطعیت درباره مبدأ دقیق قایق مهاجم، اهداف متعددی را دنبال می‌کرد؛ از جمله ایجاد تنش بین اعراب و اسرائیل، برهم زدن احتمالی مذاکرات صلح بر سر کانال سوئز، و افشای غیرمستقیم منابع تامین نفت اسرائیل از کشورهای عربی. این رویداد ضمن آشکار ساختن آسیب‌پذیری خطوط کشتیرانی و اهمیت تنگه باب‌المندب، نشان داد که گروه‌های چریکی می‌توانند با اقدامات خود بر معادلات سیاسی و اقتصادی منطقه تأثیر بگذارند و تلاش‌ها برای حل منازعات را پیچیده‌تر سازند.
منبع: سایت‌های خبری تحلیلی
ترجمه و بازنویسی: تیم تحریریه یمن‌الاسلام