مقدمه
رقابت عربستان سعودی و امارات متحده عربی در حضرموت یمن، این منطقه را در یک دوراهی قرار داده است. این رقابت فزاینده بر سر نفوذ در این منطقه استراتژیک، نگرانی‌های جدی را برانگیخته است و می‌تواند منجر به درگیری مستقیم یا از طریق نیروهای نیابتی شود و در نهایت، خطر تجزیه را به همراه داشته باشد.
نقش عربستان سعودی
عربستان سعودی به طور سنتی نفوذ قابل توجهی در حضرموت، بزرگترین استان نفت‌خیز یمن، داشته است. این نفوذ به دلیل روابط مذهبی و فرهنگی، مرز مشترک، تردد جمعیتی، تجارت و ملاحظات امنیت ملی شکل گرفته است. ریاض همواره به حضرموت به عنوان یک نقطه دسترسی به دریای عرب می‌نگریسته که امکان تنوع بخشیدن به مسیرهای تجاری و صادرات انرژی را فراهم می‌کند و با کاهش وابستگی به تنگه هرمز، عمق استراتژیک بیشتری برای این کشور ایجاد می‌کند. عربستان سعودی روابط قوی با نخبگان و قبایل محلی حفظ کرده و حضور امنیتی خود را در این منطقه افزایش داده و از تشکیل شورای ملی حضرموت در سال 2023 حمایت کرده و به دنبال مقابله با ترتیبات قبیله‌ای تحت حمایت امارات است. ریاض همچنین از جایگزینی مقامات نزدیک به امارات در حضرموت توسط شورای رهبری ریاست جمهوری حمایت کرده و از استقرار تدریجی نیروهای سپر ملی در حضرموت حمایت کرده است. تلاش‌های عربستان سعودی وضعیت موجود در حضرموت را تقویت کرده است.
نقش امارات متحده عربی
در سال 2016، امارات متحده عربی با ایفای نقش در مبارزه با تروریسم، امنیت و تثبیت اوضاع در مکلا، نفوذ عربستان سعودی را به چالش کشید. امارات متحده عربی ظرف یک سال پس از تصرف شهر توسط القاعده، نیروهای نخبه حضرمی را برای کمک به پایان دادن به حضور این گروه در آنجا تأسیس کرد. اماراتی‌ها نفوذ خود را در امتداد سواحل دریای عرب گسترش داده‌اند و بنادر الضبه و الشحر و همچنین فرودگاه الریان را کنترل می‌کنند. رویکرد امارات متحده عربی به حضرموت جزء لاینفک سیاست‌های این کشور در جنوب یمن و اولویت‌های منطقه‌ای گسترده‌تر آن است و هدف آن تأمین مسیرهای تجارت انرژی و دریایی و اعمال قدرت دریایی است. امارات متحده عربی به فعالیت‌های به ظاهر متناقض دست زده است، از جمله حمایت از نهادهای جدایی‌طلب مانند شورای انتقالی جنوب و نهادهای غیر جدایی‌طلب مانند نیروهای نخبه حضرمی. امارات متحده عربی توانسته است توجه عربستان سعودی را به مسائل تاکتیکی معطوف کند، در حالی که خود تصویر بزرگتری را ترسیم کرده است.
تضاد منافع امارات و سعودی
اختلافات روزافزون بین عربستان سعودی و امارات متحده عربی و بازیگران محلی که از آن‌ها حمایت می‌کنند، ثبات حضرموت را به خطر می‌اندازد. این اختلافات تجزیه محلی را تشدید می‌کند و شکاف بین مناطق نفوذ سعودی و اماراتی را تقویت می‌کند. نیروهای نخبه حضرمی و نیروهای همسو با شورای انتقالی جنوب به عنوان تأمین‌کنندگان امنیت به فعالیت خود ادامه می‌دهند و مواضع خود را تقویت می‌کنند. مناطق داخلی دره و صحرا در حال حاضر در حوزه نفوذ عربستان سعودی قرار دارند، در حالی که جاده ساحلی در حوزه نفوذ امارات است. در سطح سیاسی، تبدیل شورای ملی حضرموت به یک بازیگر فعال در صحنه برای سعودی‌ها و حضرمی‌ها ضروری است. هرگونه رویارویی مستقیم بین عربستان سعودی و امارات متحده عربی و شرکای محلی آن‌ها تأثیر عمده‌ای بر ثبات جنوب خواهد داشت.
خطر بی‌ثباتی و تجزیه
برای کاهش تنش‌ها، دو کشور باید گفتگوهای دیپلماتیک در مورد یمن را دنبال کنند و همکاری با دولت یمن را برای بهبود ثبات در مناطق خارج از کنترل انصارالله گسترش دهند. آن‌ها باید به تقویت اقتدار دولت کمک کنند، به ویژه با کمک به تأمین امنیت تأسیسات نفتی در پایانه ضبه حضرموت برای حمایت از از سرگیری صادرات نفت. بازیگران اصلی حضرمی باید به طور فعال اولویت‌های محلی را در نظر بگیرند و برای ایجاد پل‌های ارتباطی بین یکدیگر تلاش کنند.
نتیجه‌گیری
در نتیجه، حضرموت نه تنها در میان درگیری‌های محلی، بلکه در یک رقابت منطقه‌ای گرفتار شده است که در آن انگیزه‌های امنیت ملی عربستان سعودی بر اهداف استراتژیک امارات متحده عربی برتری دارد. این رقابت مرزهای داخلی حضرموت را تغییر داده و مناطق شرقی استان در امتداد ساحل را منزوی کرده و منجر به تجزیه سیاسی شده است. اگر بازیگران اصلی حضرمی به طور فعال اولویت‌های محلی را در نظر نگیرند و برای ایجاد پل‌های ارتباطی بین یکدیگر تلاش نکنند، این وضعیت احتمالاً ادامه خواهد یافت و نباید پتانسیل بی‌ثباتی در حضرموت را دست کم گرفت.
منبع: بنیاد کارنگی
ترجمه و خلاصه: تیم تحریریه یمن‌الاسلام