فانوس رمضان به عنوان یکی از مشهورترین آیین‌های ماه رمضان، از دیرباز مورد توجه مسلمانان بوده و در تزیین خانه‌ها و خیابان‌ها به کار می‌رفته است. این آیین به ویژه در مصر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و خیابان‌ها و بازارهای این کشور در ماه رمضان به زیباترین شکل ممکن با فانوس‌های رنگارنگ آراسته می‌شوند.
ریشه‌های تاریخی فانوس رمضان
کلمه “فانوس” ریشه‌ای یونانی دارد و به معنای هر وسیله روشنایی، از جمله مشعل و چراغ است. ایده فانوس رمضان به دوران فاطمیان در مصر باز می‌گردد و سپس به سایر کشورهای عربی گسترش یافته است. داستان فانوس رمضان به بیش از هزار سال پیش و زمان ورود المعزالدین الله فاطمی به قاهره باز می‌گردد. مردم مصر با مشعل‌ها و فانوس‌های تزئین‌شده مسیر او را روشن کردند. بر اساس روایتی دیگر، در دوران حکومت فاطمیان، خروج زنان در شب‌ها ممنوع بود، اما در ماه رمضان با شرط حمل فانوس توسط یک کودک، این اجازه به آن‌ها داده می‌شد.
نقش فانوس در آیین‌های رمضان
فانوس‌ها در ابتدا در مناره مساجد آویخته می‌شدند تا زمان سحری را اعلام کنند. کودکان نیز با فانوس‌های خود، مسحرات (بیدار کنندگان سحری) را همراهی می‌کردند. به تدریج، فانوس به نمادی از ماه رمضان و بخشی از بازی‌ها و ترانه‌های کودکانه در این ماه تبدیل شد. یکی از خلفای فاطمی دستور داد تمام خیابان‌های قاهره در شب‌های رمضان روشن شوند و به شیوخ مساجد دستور داد فانوس آویزان کنند.
تداوم و اهمیت فانوس رمضان
فانوس به یکی از رسوم ثابت ماه رمضان تبدیل شده و همچنان جاذبه خود را حفظ کرده است. در دوران فاطمیان، صنعت فانوس‌سازی شکوفا شد و خلیفه دستور داد مقابل هر خانه فانوسی آویخته شود. فانوس رمضان با زیبایی و معنویت خاص خود، همچنان با این ماه گره خورده است.
منبع: العربیه
بازنویسی و ترجمه: تیم تحریریه یمن‌الاسلام