در حالیکه دوحه و آنکارا از همکاریهای دفاعی جدید خود به عنوان حرکتی برای تقویت امنیت منطقهای یاد میکنند، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این روند میتواند به گسترش نفوذ نظامی ترکیه و ناتو در خلیج فارس منجر شود. نشست اخیر مقامات نظامی دو کشور در دوحه [گزارش کامل الخلیج آنلاین]، بازتابدهنده مرحله تازهای از رقابت ژئوپلیتیکی در خاورمیانه است.
نشست دوحه؛ تمرکز بر همکاریهای دفاعی و امنیتی
روز دوشنبه، شیخ سعود بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر مشاور در امور دفاعی قطر، در دوحه میزبان ارتشبد سلجوق بایراقدار اوغلو، رئیس ستاد کل ارتش ترکیه بود.
این نشست با حضور سپهبد جاسم المناعی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح قطر، برگزار شد و محور اصلی گفتوگوها، تقویت همکاریهای دفاعی، آموزشی و فناوری نظامی میان دو کشور بود.
دو طرف بر لزوم ارتقای سطح هماهنگی نظامی، تبادل اطلاعات و توسعه قابلیتهای مشترک دفاعی تأکید کردند. با این حال، برخی کارشناسان منطقهای هشدار میدهند که چنین نشستهایی ممکن است در عمل، به تقویت ساختارهای امنیتی همسو با ناتو در خلیج فارس بینجامد.
سابقه روابط راهبردی دوحه و آنکارا
در سالهای اخیر، روابط قطر و ترکیه در حوزه نظامی و اقتصادی رشد چشمگیری داشته است.
در اکتبر گذشته، دو کشور در چارچوب یازدهمین نشست کمیته عالی راهبردی، چندین یادداشت تفاهم در زمینههای صنایع دفاعی، آموزش نظامی و تبادل فناوری امضا کردند.
یکی از این توافقها به همکاری میان وزارت دفاع قطر و سازمان صنایع دفاعی ترکیه اختصاص داشت که مسیر اجرای پروژههای مشترک و انتقال فناوریهای پهپادی و تسلیحاتی را هموار کرد.
اهداف پنهان توسعه همکاریها
به باور تحلیلگران، ترکیه در تلاش است با گسترش نفوذ خود در خلیج فارس، نقش توازنساز میان کشورهای عربی و قدرتهای غربی را ایفا کند. در مقابل، قطر نیز با تکیه بر روابط نزدیک با ترکیه، میکوشد جایگاه ژئوپلیتیکی خود را در برابر رقبا مانند عربستان سعودی و امارات تقویت کند.
پیامدهای امنیتی و منطقهای همکاریهای دوحه و آنکارا
افزایش همکاریهای نظامی میان دوحه و آنکارا، اگرچه به ظاهر در جهت تقویت توان دفاعی و توسعه آموزشهای نظامی است، اما در باطن، میتواند زمینهساز شکلگیری یک محور جدید امنیتی در خلیج فارس باشد.
این محور، در صورتی که بهطور کامل همسو با سیاستهای ناتو تعریف شود، احتمالاً توازن امنیتی منطقه را تغییر خواهد داد.
نقش ترکیه در ساختار امنیتی خلیج فارس
ترکیه طی سالهای اخیر حضور خود را در خلیج فارس از طریق ایجاد پایگاه نظامی در قطر و همکاریهای مشترک با برخی کشورهای عربی گسترش داده است. این روند، از نگاه بسیاری از ناظران، تلاشی برای گسترش حضور آنکارا در معادلات امنیتی خاورمیانه و تثبیت موقعیت خود به عنوان قدرتی فرامنطقهای محسوب میشود.
ضرورت تعریف رویکرد امنیتی مستقل در منطقه
کارشناسان خاورمیانه بر این باورند که امنیت پایدار در خلیج فارس تنها از طریق همکاری مستقیم کشورهای منطقه و بدون وابستگی به نیروهای خارجی تحقق مییابد.
در این چارچوب، هرگونه افزایش حضور نظامی قدرتهای غیرمنطقهای یا وابستگی به پیمانهای بینالمللی، خطر افزایش رقابتهای نظامی و بیثباتی بلندمدت را در پی دارد.
به گفته تحلیلگران، کشورهای منطقه برای جلوگیری از تنشهای آینده باید به سمت مدیریت جمعی امنیت خلیج فارس و گفتوگوهای منطقهای فراگیر حرکت کنند.
نتیجهگیری
دیدار اخیر مقامات قطر و ترکیه در دوحه، اگرچه با هدف تقویت همکاریهای دفاعی برگزار شد، اما پیامدهای فراتر از روابط دوجانبه دارد.
تداوم چنین همکاریهایی میتواند زمینهساز تغییر در معادلات قدرت در خاورمیانه و شکلگیری الگوهای جدید امنیتی باشد.
در نهایت، سرنوشت این همکاریها بستگی به آن دارد که دوحه و آنکارا میان استقلال امنیتی منطقهای یا ادغام در سیاستهای فرامنطقهای غرب کدام مسیر را برگزینند.