بحرین به عنوان کوچکترین کشور منطقه همواره از اتفاقات پیرامونی خود متاثر بوده است و همواره در معرض تهدیدات بوده است . در دهه 70 میلادی و پس از استقلال این کشور از جانب عراق و اعضای حزب بعث این کشور و سوسیالیست های عراقی مورد تهدید قرار می گرفت چرا که آنها بحرین را به علت در اختیار قرار دادن پایگاه های خود برای ناوگان نیروی دریایی ایالات متحده دست نشانده امپریالیزم و استکبار جهانی می دانستند . بحرین برای پاسخ دادن به تهدیدات و تامین امنیت خود همواره ناگزیثر از اتکا به قدرت های بزرگ بوده است که این مساعدت ها تا اوایل دهه 80 به قرارداد های دو جانبه منهی می شده است .
انقلاب اسلامی در ایران و به قدرت رسیدن روحانیت شیعه بحرین را که اکثر جمعیتش شیعه بود را متاثر نمود و مخالفان حکومت حداقلی آل خلیفه را برای قیام و مبارزه ترغیب نمود .با آغاز جنگ ایران و عراق در 81 میلادی و اتفاقات آن کشور های عرب حاشیه خلیج فارس را برآن داشت تا برای زیر نظر داشتن تحرکات ایران و به ابتکار عربستان شورای همکاری راه بیاندازند در ابتدا این شورا بر موضوعات اقتصادی متمرکز بود اما به تدریج همکاری های دفاعی نیز در دستور کار قرار گرفت . این برای بحرین فرصتی بود تا هم از زمینه اقتصادی این شورا بهره ببرد هم بتواند از منافع دفاعی آن بهره مند گردد. تا جائیکه در جنگ عراق و کویت در 90 میلادی بحرین در مرزهای عربستان نیروی زمینی خود را در همکاری با شورای همکاری خلیج فارس علیه عراق آزمود و هم از جنگنده های خود علیه مواضع عراق استفاده نمود .
از سال 81 میلادی به بعد به علت وابستگی شدید بحرین به شرکای خود در شورای همکاری خلیج فارس سسیاست های این کشور بخصوص در بخش سیاست خارجی همراستا با این متحدان بوده است . و از میان آنها عربستان سعودی و امارات متحده عربی از نفوذ بیشتری در هیئت حاکمه بحرین برخوردارند . هرچند چالش هایی بخصوص در مسائل سرزمینی با قطر که عضو دیگر این شوراست دارد .
بعد از جنگ خلیج فارس در اکتبر91 ایالات متحده و بحرین با یکدیگر قرارداد همکاری دفاعی امضا نمودند و در سال 95بحرین به عنوان میزبان ناوگان پنجم نیروی دریای ایلات متحده شناخته شد .
بحرین همچنین در سازمان کنفرانس اسلامی ، سازمان اوپک ، سازمان بهداشت جهانی ، صندوق بین المللی پول و… عضو می باشد .در ژوئن 2016 بحرین به عنوان رییس دوره ای مجمع عمومی سازمان ملل متحد انتخاب شد که حیا بنت رشید آل خلیفه به عنوان اولین زن خاورمیانه ای به نمایندگی از این کشور بر صندلی ریاست این مجمع تکیه زد .
عمده فعل و انفعالات سیاست خارجی بحرین مربوط به همسایگان منطقه ای خود می شود هرچند به عنوان عضوی از سازمان ملل با دیگر کشور های جهان نیز در ارتباط است .
برای بررسی سیاست خارجی بحرین به مواضع و ارتباطات این کشور با دو طیف از کشور ها مواجه خواهیم بود . اول شرکا و دوستان استراتژیک این کشور و دوم کشور هایی که بحرین آنها و سیاست هایشان را برای خود تهدید میپندارد .
ایران
بحرین در طول تاریخ به عنوان بخشی از خاک ایران بوده است اما پس از استقلال این کشور در سال 71 میلادی عمده روابطش با ایران به دوران جمهوری اسلامی باز میگردد. روابط بحرین و ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 81 میلادی به دلیل آنچه که بحرین، ایران را در ناآرامی های داخل خود مقصر میدانست تیره شد .
در سال 81 بحرین با دستگیری تعدادی از شیعیان به اتهام نگهداری اسلحه و مهمات طی بیانیه ای آنها را آموزش دیده در ایران برای اقدامات خرابکارانه خواند . هرچند ایران این اتهامات را رد نمود اما در سال 83 میلادی سفارت خود در ایران را تعطیل نمود و روابط دیپلماتیک به سطح کاردار یکجانبه ایران در بحرین تقلیل یافت . در جنگ ایران و عراق هرچند بحرین خود را بی طرف عنوان کرد اما همچون دیگر شرکای شورای همکاری خود مواضع مثبت نسبت به عراق اتخاذ می نمود .
پس از جنگ تحمیلی و پذیرش قطعنامه 598 توسط ایران روابط این کشور با کشور های حاشیه خلیج فارس رو به بهبود گذاشت . هرچند در روابط با بحرین این روابط هرچند در حال توسعه بود اما ناپایدار مینمود . در سال 90 میلادی روابط دو کشور به سطح سفیر ارتقا یافت.
از سال 93 میلادی روند روابط معکوس شد و این موضوع با عدم صدور ویزا برای نفر دوم سفارت ایران در بحرین نمود یافت در سال 94 با حمایت وزیر امور خارجه بحرین از ادعای امارات بر جزایر سه گانه در سخنرانی مجمع عمومی سازمان ملل این روابط بیشتر آسیب دید .
در سال 1996 با وقوع کودتا در بحرین و خنثی شدن آن توسط حکومت آل خلیفه و دستگیری 44 نفر از معارضان بحرینی ؛ آل خلیفه ایران را مسبب این کودتا خواند و طرفین سفرای خود را فراخو.انده و روابط به کاردار نزول یافت . با رد اتهامات توسط طرف ایرانی و با میانجی گری وزیر امور خارجه سوریه فاروق الشرع طرفین متعهد شدند تا از حملات تبلیغاتی علیه یکدیگر در رسانه های خود امتناع ورزند .
با روی کار آمدن حمد بن عیسی پادشاه جدید بحرین در سال 99 میلادی و سیاست های معتدلتر او مواضع این کشور نسبت به ایران نرم تر گردید با این حال در سال 2007 با صحبت های مدیر مسئول روزنامه کیهان و خواندن بحرین به عنوان استان چهاردهم ایران مجددا تنش بین بحرین و ایران تشدید شد و اعتراض به نقض حاکمیت بحرین در منامه تظاهرات برگزار گردید . نهایتا با سفر منوچهر متکی به منامه و با اعلام اینکه این اظهارات نظر شخصی شریعتمداری بوده است این قائله نیز خاتمه یافت .
با شدت گرفتن موج اعتراض جوامع عربی به حاکمان خود و رسیدن این موج به بحرین در سال 2011 مجددا بحرین ایران را منشا این اقدامات در بحرین دانست و متقابلا ایران نیز سرکوب مردم در بحرین را محکوم نمود . این موضوع منتج به فراخواندن سفیر بحرین از ایران گردید. در سال 2015 و با حمایت رهبر ایران از مردم مظلوم بحرین حکومت این کشور کاردار ایران را فراخوانده و مراتب اعتراض خود مبنی بر دخالت در امور داخلی بحرین را به وی ابلاغ نمود .
در اکتبر 2015 بحرین سفیر خود از بحرین را به علت ادامه دخالت های ایران در امور داخلی این کشور فراخواند و به کاردار ایران نیز 72 ساعت مهلت داد تا منامه را ترک نماید .این اقدام در پی ادعای بحرین مبنی بر کشف سوله ای پر از مواد منفجره و دستگگیری افرادی مرتبط با سپاه پاسداران صورت پذیرفت . ایران نیز در واکنش به این اقدام با عامل مخرب خواندن کاردار بحرین در ایران به وی 72 ساعت مهلت برای خروج از ایران داد .
نهایتا در 4 ژانویه 2016 بعد از اینکه عربستان شیخ نمر باقر النمر را اعدام نمود و سفارتش در ایران مورد تعرض قرار گرفت بحرین نیز به تبعیت از عربستان سفارت خود را به دلیل دخالت ایران در امور داخلی عربستان تعطیل نمود .
ازاین تاریخ به بعد دو کشور که فاقد روابط دیپلماتیک بودند نسبت به یک دیگر اقدامات تنش زا انجام داده اند از جمله حمایت های ایران از معارضین بحرینی و متهم نمودن ایران توسط بحرین به حمایت از تروریست و یا بستن بانک ایرانی المستقبل در بحرین و متهم نمودن ایران به پولشویی و انسداد اموال این بانک و…
این روابط در سال 2020 با اقدام بحرین به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و افتتاح سفارت این رژیم در بحرین به اوج تنش رسیده است.
قطر
مناسبات دو جانبه بین این دو همسایه خلیجی (به عنوان دو کشور) را میتوان از سال 1971 یعنی از زمان استقلال آنها از بریتانیا تا 2017 که بحرین به تبعیت از عربستان و امارات روابط خود با قطر را برای محاصره و تحریم این کشور قطع نمود بررسی کرد .
با توجه به اینکه بحرین و قطر همسایه هم دیگر بوده و هردو در سال 1971 از انگلستان استقلال یافته اند طبیعتا بزرگترین چالش آنها با یکدیگر مسائل سرزمینی خواهد بود . ادعای مالکیت طرفین بر جزایر حوار ،دیبال و زباره محل درگیری بین این دو کشور تبدیل شد . این کشمکش ها تا سال 2001روابط دوجانبه این دو کشور را دستخوش تحولات می نمود . نهایتا در این سال دیوان بین المللی دادگستری با رای به تعلق جزایر حوار به بحرین و دادن زباره، دیبال و قسمت اعظمی از محیط دریایی به قطر این اختلاف را بر طرف نمود .
بحرین هم به عنوان عضو شورا و تابع سیاست های عربستان و هم به عنوان همسایه قطر با این کشور درگیری های متعدی داشته است . عربستان ، بحرین و امارات همواره قطر را به حمایت از گروه هایی می نمایند که به عنوان تهدیدی برای امنیت کشور های شورای همکاری هستند .آنها این کشور را به حمایت از اخوان المسلمین و حزب الله و سپاه پاسداران متهم نموده اند . در سال 2011همزمان با اوج گیری اعتراضات مردمی در بحرین پخش مستندی از سبکه الجزیره تنش بین بحرین و قطر را تشدید نمود . آل خلیفه قطر را به جانب داری از معترضان بحرینی متهم نمود .
این اتهامات تا جایی پیش رفت که در سال 2014 این سه کشور به علت عدم پایبندی به توافق عدم حمایت از گروه های تهدید کننده منافع کشور های شورای همکاری خلیج فارس سفرای خود را از قطر فراخواندند . که با توافق ریاض در همان زمان مجددا سفرا به قطر بازگشتند .
از دیگر چالش های بحرین و قطر اعطای تابعیت قطری به برخی از بحرینی ها بخصوص افرادی که سلب تابعیت شده اند است . بحرین با توجیه اینکه هر فرد دارای تابعیت یکی از اعضای شورای همکاری میتواند بدون مشکل در دیگر کشور های عضو زندگی کند دادن تابعیت را لازم نمیداند و این کار قطر را به عنوان تهدیدی برای خود فرض میکند . بحرین و قطر از معدود کشور های جهان هستند کهاکثریت جمعیت آنها را اتباع بیگانه شکل می دهد .
در سال 2017 و در پی سخنرانی حمایتی امیر قطر از ایران بحرین نیز به تبعیت از عربستان روابط خود را با قطر قطع نمود . با تحریم قطر توسط امارات ، عربستان و بحرین این کشور به ترکیه و ایران نزدیک تر شد و این آغازی بر عمق بخشیدن به اختلافات این سه کشور با قطر شد . هرچند که پیش از این نیز ارتباطات نزدیک قطر با ایران که تهدیدی بالقوه برای بحرین بشمار می رود منجر به بروز اختلافاتی شده بود .
اکنون بحرین و قطر بیشتر، تنش های سرزمینی و رسانه ای با یک دیگر دارند . از جمله کار های رسانه ای علیه یک دیگر و دستگیری اتباع طرفین در آب های سرزمینی و… از اقدامات متقابل بین دو کشور در راستای این اختلافات می باشد .
با این حال در تاریخ 5 ژانویه 2021 میلادی و در واپسین روزهای حکومت ترامپ بر ایالات متحده امریکا و با فشار او کشور های عربی بعد از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی ملزم به حل مسئله خلیج که همان محاصره قطر بود شدند . عربستان سعودی با میزبانی 41 امین نشست شورای همکاری خلیج فارس و دعوت از امیر قطر بستر صلح و آشتی خلیجی را فراهم نمود . هرچند ملک حمد در این نشست حاضر نشد و ولیعهد که اکنون نخست وزیر بحرین نیز بود را به این نشست روانه کرد اما نهایتا بیانیه پایانی نشست چهل و یکم در العلا به امضای اعضای رسید و به عنوان سند شورای همکاری خلیج فارس الزام اور تلقی گردید. پس از این توافق بحرین اعلام نمود که روابط با قطر به مانن قبل از ژوئن 2017 بازخواهد گشت و به تبع از امارات و عربستان خطوط هوایی خود را بر روی قطر بازنمود و دعوت نامه ای برای ارسال هیئت قطری برای رفع اختلافات ارسال نمود . با این حال واکنش قطر به این اقدامات سرد بوده است و همچنان مسائل فیمابین حل نگردیده است .
ترکیه
روابط ترکیه و بحرین را به طور جدی باید از زمان روی کار آمدن اردوغان بررسی نمود هرچند پیش از آن نیز روابط متزلزلی بین بی تفاوتی و کشش برقرار بوده است . ترکیه سفارت خود را در سال 1990 در بحرین ایجاد نموده است و سفارت بحرین در آنکارا از سال 2008 شروع به فعالیت نموده است . در سال 2016 پادشاه بحرین از ترکیه و در سال 2017 اردوغان از بحرین بازدید نموده اند .
بیشتر از روابط سیاسی بحرین و ترکیه روابط تجاری بین دو کشور مورد توجه بوده است به طوریکه در سال 2018 حجم معاملات بین دو کشور 486 میلیون دلار براورد شدهخ است و در حال حاضر هر دو در تلاش هستند تا این مبلغ را به یک میلیارد دلار برسانند .
با این همه روابط خارجی بحرین تابعی از سیاست های شورای همکاری خلیج فارس می باشد . به همین خاطر بعد از آغاز بحران خلیج فارس و جهت گیری ترکیه به سمت قطر روابط سیاسی بحرین و ترکیه نیز خدشه دار شد و این موضوع با تنش بیشتر بین امارات متحده و ترکیه در موضوعاتی همچون لیبی و یمن بیشتر متشنج شده است . با این حال حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور و همچنین تعداد گردشگران بین این دو در این دوران بیشتر نیز شده است درواقع روابط بین بحرین و ترکیه بیشتر تابعی از منافع اقتصادی بین این دو کشور است هرچند موضوعات سیاسی منطقه نیز بر آن تاثیر گذار بوده است .
از پر تنش ترین اتفاقات بین دو کشور میتوان موضع گیری شدید اردوغان در قبال عادی سازی روابط بین بحرین و رژیم صهیونیستی و موضع گیری بحرین علیه ترکیه و متهم نمودن اردغان به دخالت در امور کشور های عرب به علت حضور در لیبی نام برد .
بعد از شکست ترامپ درانتخابات ایالات متحده که به معنی خاتمه یافتن سیاست های او در منطقه و حکمفرما شدن سیاست های دموکراتها در روابط بین اعراب و ایالات متحده است تنش های شورای همکاری نیز رو به کاهش گذاشته است و ترکیه نیز به بحرین نزدیک شده است . این اتفاق بعد از مرگ نخست وزیر بحرین و ارسال پیام تسلیت توسط اردوغان برای پادشاه بحرین آغاز شده است .
عراق
بحرین و عراق هردو کشور دارای اکثریت شیعه و عرب زبان هستند . این دو کشور عضو اتحادیه کشور های اسلامی هستند . در زمان حضور صدام حسین در قدرت، حزب بعث عراق نسبت به بحرین به عنوان دست نشانده استکبار به علت قراردادن پایگاه های خود در اختیار ایالات متحده نگاه می کرد و از طرفی وجود حزب الدعوه در عراق که بزرگان شیعه مخالف حکومت بحرین یعنی شیخ عیسی قاسم به آن تعلق دارند از چالش های بین دو کشور بوده است . با این همه با توجه به اینکه هردو کشور عرب زبان بودند در جنگ بین ایران و عراق بحرین علیرغم اعلام بی طرفی مواضع مثبتی نسبت به عراق اتخاذ می نمود . اما بعد از تصرف کویت توسط صدام بحرین نیز تحت قالب شورای همکاری خلیج فارس نیرو های نظامی خود را علیه صدام روانه میدان نبرد کرد .
بعد از سقوط صدام در عراق در سال 2003 تا کنون بزرگترین چالش بین دو کشور مربوط به مخالفان بحرینی حاضر در عراق می باشد. با این حال دولت ها روابط حسنه ای دارند تا جاییکه در سال 2017 و در جریان تنش بین قطر و بحرین و عربستان و امارات عراق اعلام بی طرفی نمود . به طور کلی از یک طرف گروه های مقاومت در عراق با حکومت آل خلیفه مخالف بوده و با معارضین بحرینی روابط حسنه ای دارند و از طرف دیگر معارضان بحرینی نیز منتقد دولت عراق هستند . از چالش های پیش آمده که روابط دو دولت را تحت الشعاع قرارداده اند می توان به موارد ذیل اشاره نمود .
اعتراضات به لغو تابعیت شیخ عیسی قاسم که منجر به فراخوانی سفیر بغداد در منامه شد .
در پی سخنان توهین آمیز وزیر امور خارجه بحرین علیه مقتدی صدر در سال 2019 عراق سفیر بحرین را فراخواند و مردم با تجمع مقابل کنسولگری بحرین در نجف به این اقدام اعتراض نمودند. در این مورد که به علت انتشار نامه مقتدی صدر که در آن خواستار توقف جنگ در یمن و بحرین و سوریه و کناره گیری حکام آنها شده بود باعث شد تا کاردار عراق نیز احضار شود و موضع گیری های شدید اللحنی بین سیاستمداران و شخصیت های دو طرف رد و بدل گردد.
بحرین یک سفارت در بغداد و یک کنسولگری در نجف دارد در حال حاضر سفیر بحرین در عراق صلاح المالکی میباشد . عراق نیز سفارت خانه ای درمنامه در اختیار دارد و سفیرش در بحرین احمد نایف رشید است .
در موضوع اخیر عادی سازی روابط بحرین و رژیم صهیونیستی عراق بر خلاف کشور های محور مقاومت موضعی انفعالی اتخاذ نمود و این تصمیم را متعلق به حکومت بحرین دانست و اعلام کرد در سیاست های دیگر کشور ها دخالت نخواهد کرد . آخرین بازدید مقامات رسمی دو کشور را میتوان حضور وزیر امور خارجه عراق فواد حسین در اجلاس حوار المنامه 2020در بحرین دانست .
در حوزه سیاست خارجی بحرین ایران ، قطر ، ترکیه و عراق به عنوان کشور هایی تعریف شده اند که میتوانند بحرین را دچار چالش نموده و یا از جانب آنها مورد تهدید قرار بگیرد و عمده این سیاست گذاری مربوط به ارتباط اکثریت شیعه و مخالفان بحرین با این کشور ها و یا دسته بندی شدن در حوزه کشور های متخاصم با عربستان و امارات می باشد .
اصلی ترین شرکای بحرین را میتوان عربستان، امارات، ایالات متحده و انگلیس دانست . نفوذ و تاثیر گذاری این شرکا در بحرین به قدریست که هر گونه اظهار نظر و رفتار سیاست خارجی بحرین و حتی داخلی منوط به هماهنگی و جلب نظر و یا به تبعیت از آنهاست .
انگلیس
روابط بحرین با انگلیس قدمتی طولانی مدت دارد و این کشور در سال 1971 از انگلستان استقلال یافته است . زبان انگلیسی در بحرین به عنوان زبان دوم مورد استفاده قرار می گیرد و بین جوانان آن استفاده از این زبان رواج دارد . بحرین در لندن سفارتخانه داشته و انگلیس نیز در منامه سفارتخانه دارد .
مردم بحرین در طول تاریخ و تا سال 1971 با انگلیس و استعمار آن مبارزه نموده اند و این موضوع تاریخچه مناسبی در اذهان مردم بحرین برای انگلیس بجای نگذاشته است. اما سیاست های جمعیتی آل خلیفه و همچنین تغییر شرایط باعث شده است تا خاطرات استعماری مردم نسبت به انگلیس فراموش شده و کم رنگ گردد.
پس از به رسمیت شناختن استقلال بحرین توسط سازمان ملل و خروج انگلیس از بحرین و تحویل پایگاه به ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده روابط بین بحرین و حکومت آل خلیفه همچنان ادامه یافت. این روابط اما دستخوش نوسانات بوده است .
انگلیس علاوه بر حمایت های سیاسی و روابط تجاری بسیار خوب با بحرین روابط امنیتی خود را با این کشورادامه داده است تا جاییکه آن را معمار نیرو های امنیتی و انتظامی بحرین بشمار می آورند. و با توجه به اینکه بحرین تهدیدات امنیتی متعددی را متوجه خود می داند از تجهیزات ، مستشاران و سیاست های انگلیسی در دستگاه امنیتی خود بهره می برد و این باعث تقویت این نهاد در بحرین شده است .
با این حال اتفاقات سال 2011 و خیزش مردم بحرین علیه حکومت تحت عنوان بهار عربی روابط بین آنها را دچار چالش نمود . تلاش برای خارج نمودن اتباع انگلیسی از بحرین و ارسال دو هواپیما به این کشور برای این منظور باعث کدورت دولت بحرین شد. با این حال با توجه به اینکه ثبات در بحرین تامین کننده منافع انگلیس بود باعث شد تا این کشور نسبت به سرکوب مخالفان توسط ارتش سپر جزیره که از عربستان وارد بحرین شده بود سکوت اختیار نماید .
در سال 2012 دولت انگلیس 6.5 میلیون پوند را تحت عنوان (کمک فنی ) برای آموزش زندانبانان و پلیس بحرین نسبت به رعایت مسائل حقوق بشری و ایجاد موسساتی برای تحقیق به منظور ادعاهای مطروحه مبنی بر شکنجه در زندان های بحرین اختصاص داده است. با این حال از این سال تا کنون وضعیت زندان های بحرین و شکنجه در آن بهبود نیافته و بدتر نیز شده است .
از طرفی بعد از اتفاقات 2011و رفتار خشونت آمیز بحرین با مخالفان خود انگلیس به یکی از پایگاه های مهاجرت مخالفان تبدیل گردید . این موضوع باعث شد تا جو عمومی این کشور و رسانه ها و همچنین مجلس نسبت به اقدامات حکومت بحرین مواضعی منفی گرفته و دولت انگلیس را برای اعمال فشار به آل خلیفه تحت فشار قرار دهند. با اینهمه انگلیس علیرغم مواضع خود علیه حکومت بحرین در موضوع حقوق بشر و دموکراسی با حکومت این کشور روابط حسنه ای دارد و همچنان ثبات در آن را در راستای منافع خود می داند . انگلیس بیشترین جمعیت مهاجران غربی را در بحرین داشته و بیش از 2000 بحرینی در انگلیس مشغول به تحصیل می باشند .
ایالات متحده آمریکا
روابط عمیق ایالات متحده امریکا و بحرین به پیش از استقلال این کشور و جنگ جهانی دوم بازمیگردد. هرچند پیش از آن نیز امریکا در بحرین حضور داشته است چنانچه که اولین بیمارستان مدرن تاسیس شده در بحرین بیمارستان نظامی ایالات متحده است که در سال 1903 به همراه مدرسه ای در این کشور ساخته شد و هردو همچنان در حال فعالیت هستند .
ایالات متحده بعد از حکم سازمان ملل مبنی بر استقلال این کشور از مدعیان (ایران و انگلیس) در روز 15 اگوست 1971 بحرین را به رسمیت شناخت. سفارت این کشور در منامه توسط کاردار جان گچ افتتاح شد و اولین سفیر غیر مقیم (ساکن کویت) آن ویلیام سلتسفوس 17 فوریه 1972 اعتبار نامه خود را به امیر بحرین تقدیم نمود . نهایتا در سال 1974 جوزف توینام به عنوان سفیر ایالات متحده در سفارتخانه منامه حاضر شد. (2) متقابلا سفارت بحرین در واشنگتن دی سی در سال 1977 تاسیس شد و امیر عیسی بن سلمان آل خلیفه برای اولین بار سال 1991 از ایالات متحده بازدید نمود .
بحرین به عنوان شریکی استراتژیک برای ایالات متحده نقشی بسیار مهم در تامین منافع امنیتی ایالات متحده در منطقه ایفا می نماید . بحرین در سال 1991 در جریان جنگ عراق و کویت نیروهای خود را در اختیار ایالات متحده قرارداد و پس از پایان این جنگ با ایالات متحده پیمان همکاری های دفاعی منعقد نمود که در سال 2017 به مدت 15 سال دیگر تمدید گردید. همچنین بحرین اکنون میزبان ناوگان پنجم دریایی ایالات متحده است و بیش از 5000 سرباز امریکایی در بحرین حضور دارند و در قالب این حضور پر رنگ؛ امکان استفاده از بندر خلیفه بن سلمان و فرودگاه نظامی شیخ عیسی توسط بحرین برای ایالات متحده فراهم شده است . این کشور همچنین در ائتلاف های نظامی ایالات متحده همچون ائتلاف جهانی مبارزه با داعش و ساختار امنیتی بین المللی برای آزادی دریانوردی در منطقه (2019) عضویت یافته و در افغانستان نیز در کنار ایالات متحده حضور دارد.
اهمیت استراتژیک بحرین برای ایالات متحده به قدری بوده است که جرج دبیلیو بوش در سال 2002 از این کشور به عنوان یکی از مهم ترین شرکای غیر ناتویی خود نام می برد و همین موضوع سبب میشود تا بحرین امکان دسترسی به تجهیزات و تسهیلات نظامی ایالات متحده را داشته باشد. هرچند در دوره باراک اوباما به دلیل جنایات این حکومت علیه تظاهرات مردمی متاثر از بهار عربی قرارداد های تسلیحاتی محدود شد اما مجددا در دوران ترامپ شدت یافت. البته در همین دوران نیز گارد ساحلی بحرین به علت حضور در گشت های دریایی مورد نظر آمریکا از این محدودیت ها مستثنی بود. بحرین از طریق قرارداد همکاری داوطلبانه شورای همکاری خلیج فارس با ناتو (2004) با این سازمان نیز ارتباط داشته و همکاری مینماید.
در قبال خدماتی که بحرین در اختیار ایالات متحده قرارداده است این کشور نیز خدماتی به بحرین ارائه مینماید چنانچه که امروزه میتوان مدعی شد بیش از 85 درصد از تجهیزات نیروهای امنیتی و نظامی بحرین از ایالات متحده تامین میگردد. آموزش های ضد تروریستی به گارد ملی بحرین ، آموزش های بین المللی نیرو های نظامی بحرین ، ارائه کمک های مالی برای آموزش ها از جمله در سال 2014 رقمی بالغ بر 2.4میلیون دلار و هرگونه اقدامی در راستای تقویت نیرو های دفاعی بحرین از جمله این خدمات می باشد.
علاوه بر روابط نظامی روابط اقتصادی بحرین و ایالات متحده نیز قابل توجه است . این دو کشور در سال در سال 2006 توافق نامه تجارت آزاد امضا نموده اند . حجم مبادلات تجاری دو کشور طبق آمار سال 2019 بالغ بر 3.95 میلیارد دلار بوده است که از این میزان، 2.45 میلیارد آن متعلق به تبادل کالا و 1.5 میلیارد آن نیز مربوط به ارائه خدمات می باشد. عمده واردات بحرین از امریکا هواپیما ، ماشین آلات ، وسایل نقلیه موتوری بوده و عمده صادراتش به این کشور آلومینیوم، منسوجات ، روغن و پلاستیک می باشد.
در تعاملات سیاسی نیز با توجه به اینکه بحرین متحد و به نوعی پیرو ایالات متحده می باشد عموما اقدامات آن در راستای منافع ایالات متحده بوده است . این موضوع تا جایی پیش رفته است که برای موضوعات داخلی همچون انتخاب نخست وزیر و… نیز نظر ایالات متحده صاحب نفوذ می باشد . با این همه در موضوع حقوق بشر تنش هایی بین دو کشور در طول زمان رخ داده است که به عنوان مثال اخراج نماینده دیپلماتیک ایالات متحده مالینوفسکی در سال 2014 از بحرین به علت ملاقات های وی با رهبران حزب الوفاق (مخالفان حکومت) باعث واکنش تند جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده شد .
حضور سربازان امریکایی در بحرین چالش هایی نیز با خود به همراه داشته است . تجاوزات جنسی و برده داری جنسی از مهاجرین اسیایی ، تبدیل اپارتمان های خود برای تجارت جنسی، قاچاق انسان و… نیز از مواردی است که در مورد آنها بیان می گردد تا جاییکه در دادگاه نظامی این کشور در مورد این موضوعات پرونده هایی تشکیل گردیده است اما به دلیل عدم شهادت شاهدان بی نتیجه مانده است .
عربستان
عربستان سعودی به عنوان همسایه قدرتمند غربی و جنوبی بحرین اهمیت ویژه ای در مناسبات بحرین دارد . تاریخچه دوستی و روابط بین این دو کشور که جنبه طائفه ای دارد به بیش از دویست سال قبل باز میگردد و در طول دهه ها ادامه یافته است(1) . بلحاظ فرهنگی و اجتماعی مردم دو کشور دارای اشتراکات فراوانی هستند به طوریکه این اشتراکات در زمینه های فرهنگی و مذهبی این دو ملت را در هم آمیخته است با این حال اکثریت شیعه بحرین نقطه افتراق بین این اشتراکات است . هرچند حاکمیت دو کشور در مورد این موضوع نیز وحدت رویه و دیدگاه دارند و به این اکثریت جمعیتی به عنوان تهدید نگریسته و به دنبال محدودیت هر چه بیشتر آن هستند .
بعد از استقلال بحرین از ایران در سال 1971 خاندان آل سعود به عنوان حامی آل خلیفه نقش آفرینی کرده است . با شکل گیری شورای همکاری خلیج فارس در سال 1981 میلادی و امضای معاهده های امنیتی بین بحرین و عربستان این نقش حمایتی پر رنگ تر شد. همزمان بحرین و عربستان در اتحادیه کشور های عربی و سازمان کنفرانس اسلامی نیز عضویت دارند .
نگاه بحرین به عربستان سعودی همچون برادر بزرگ تر و حامی می باشد به طوری که در رمضان 1438 قمری نخست وزیر وقت بحرین در سخنرانی خود عنوان می دارد : پادشاه عربستان سعودی رهبر جهان اسلام و عرب می باشد و بار مشکلات امت عربی و اسلامی را بر دوش میکشد و آن را به سمت خیر و صلاحش رهنمون می سازد .
این موضوع تا جایی پیشرفت کرده است که سیاست خارجه و حتی امور داخلی بحرین متاثر از اعمال نفوذ و خواست سعودی می باشد و بحرین به عنوان یک کشور تبعی پیرو تصمیمات سعودی بوده و برای امور مهم خود از آل سعود اجازه کسب می نماید .
بحرین در جنگ خلیج فارس نیروهای نظامی خود را در قالب شورای همکاری خلیج فارس علیه صدام در اختیار عربستان قرار داد . متعاقب همکاری های دفاعی و تفاهم نامه های امنیتی در سال 2011 زمانی که بحرین نیز متاثر از بهار عربی دچار بحران شد. عربستان سعودی نیرو های خود را تحت نام سپر جزیره وارد بحرین نمود و شیعیان مخالف را سرکوب کرد . سال 2017 نیز در راستای سیاست های عربستان سعودی بحرین جزو کشور های تحریم کننده قطر قرار گرفته و همچنین به تبع سیاست های عربستان وارد جنگ یمن شده است .
در مجموع دیدگاه بحرین نسبت به مسائل بین المللی و منطقه ای دقیقا همان دیدگاه عربستان سعودی می باشد (1). البته یکی از دلایل این موضوع را میتوان در وابستگی اقتصادی بحرین به این کشور ریشه یابی نمود . هرچند عدم مشروعیت حکومت بحرین در بین شهروندان اصیل آن یعنی شیعیان نیز خود عامل مهم دیگر این وضعیت می باشد .
عربستان اولین مقصد صادرات غیر نفتی بحرین می باشد به طوریکه یک سوم صادرات غیر نفتی این کشور از طریق پل ملک فهد که در سال 1986 افتتاح شده است راهی عربستان می گردد. در واقع عربستان اولین شریک اقتصادی بحرین و در بین کشور های عربی بیشترین میزان سرمایه گذاری مستقیم را در این کشور انجام داده است .(1) بهره مندی بحرین از میدان ابوصعفه مشترک با عربستان و همچنین اعانات عربستان تحت عنوان حمایت از اصلاح اقتصادی بحرین نیز از دیگر همکاری های مشترک اقتصادی بین این دو کشور می باشد . در سال 1439 هجری قمری این دو کشور طی تفاهم نامه ای اعلام داشتند که با اصلاح قوانین گمرکی مسیر تبادل کالا بین دو کشور را تسهیل و زمان آن را کاهش داده اند .
پل 25 کیلومتری ملک فهد به عنوان نقطه اتصال این دو کشور تنها مسیر زمینی جزیره بحرین می باشد که علاوه بر تسهیل تبادل کالا نقش بسزایی در گردشگری بحرین نیز داشته است . به طوریکه از طریق این پل بحرین سالانه میزبان 4 میلیون عربستای می باشد .
به علت اهمیت بحرین برای عربستان این کشور برای تحمیل هر چه بیشتر اراده خود بر بحرین اخیرا اقدام به راه اندازه شورای هماهنگی بحرینی _ سعودی کرده است . اولین جلسه این شورا در تاریخ 25 دسامبر 2020با حضور بن سلمان و سلمان بن حمد ولیعهد دو کشور برگزار شد.
امارات متحده عربی
بحرین و امارات در قرن 19 تحتالحمایگی بریتانیا را داشتند اما بعد از خروج انگلیس از شرق کانال سوئز 7 امارتی که اکنون امارات متحده عربی را تشکیل می دهند بانضمام بحرین و قطر وارد مذاکرات سیاسی شدند تا با یکدیگر اتحادی سیاسی را شکل دهند . اما وجود برخی مشکلات ساختاری و اداری منجر به اعلام استقلال بحرین در آگوست 1971 شد و کمی بعد از آن اماارت متحده عربی نیز شکل گرفت و اعلام استقلال کرد . (1) لذا روابط این دو را به عنوان کشور میتوان از زمان استقلال بررسی کرد . هرچند به دلیل عمق روابط طیفه ای و نسبی و سببی این ارتباطات پیش از استقلال نیز بسیار مستحکم بوده است .
بحرین و امارات هردو متعلق به کشور های عرب حاشیه خلیج فارس هستند و به همین سبب در اتحادیه کشور های عربی ، سازمان کنفرانس اسلامی و از سال 1981 با تشکیل شورای همکاری خلیج فارس در آن عضویت دارند . این عضویت ها باعث شده است که منافع این دو کشور با هم درآمیخته شده و دیدگاه و منافع مشترکی نسبت به مسائل امنیتی پیرامون خود داشته باشند . (2) اوج همکاری امنیتی امارات و بحرین را میتوان در حضور نیرو های اماراتی و عربستانی تحت عنوان سپر جزیره برای سرکوب مخالفان آل خلیفه در اعتراضات بهار عربی سال 2011 مشاهده کرد . هرچند این همکاری ها تنها به همین موضوع ختم نمی شود . چرا که تحت عنوان شورای همکاری خلیج فارس این همکاری ها همچون حضور در جنگ یمن کنار امارات و یا در سوریه و حتی قبل تر در جنگ خلیج فارس علیه عراق مواردی به چشم میخورد . آموزش نیرو های امنیتی و برگزاری مانور های مشترک دریایی نیز از دیگر موارد آن است .
به علاوه بر اشتراکات امنیتی و دفاعی بین دو کشور اهمیت روابط این دو را میتوان در دو زمینه سیاسی و اقتصادی دانست . سفارت بحرین در شهر ابوظبی در امارات واقع شده است و سفارت امارات نیز در منامه قرار دارد . رهبران امارات و بحرین در جشن های ملی یک دیگر حضور یافته و آنها را گرامی میدارند . بحرین به عنوان کشوری کوچک و تبعی در اتخاذ سیاست های خود ناگزیر از هماهنگی با قدرت ای محیط خود می باشد . همانطور که پیش از این در مورد عربستان عنوان شد بحرین با امارات نیز هماهنگی قابل ملاحظه ای در اتخاذ سیاست های خود دارد . اولین موضوع اخیر این هماهنگی به تحریم قطر در قالب شورای همکاری است اما نقطه افتراق با سیاست های آشکار عربستان موضوع اخیر عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی است که بحرین هماهنگ و همزمان با امارات در سپتامبر 2020 در ایالات متحده اقدام به امضای این قرارداد می کند . درحالیکه موضع آشکار عربستان چیزی برخلاف این است هرچند قطعا بحرین بدون چراغ سبز عربستان نمیتوانسته به این قرارداد بپیوندد . بازگشایی همزمان سفارت بحرین و امارات در سوریه در سال 2018 نیز مثالی دیگر از هماهنگی بی نظیر بحرین با سیاست های امارات می باشد .
در موضوع اقتصاد نیز امارات همچون عربستان نقش برادر بزرگ تر را برای بحرین ایفا می کند و به نوعی بحرین نیازمند سرمایه گذاری ها و اعانات امارات در این کشور می باشد . در سال 2019 حجم مبادلات تجاری بین دو کشور بالغ بر 7.5 میلیارد دلار بوده است که عمده موارد وارداتی بحرین از امارات را ماشین الات صنعتی ، طلا و جواهرات و وسایل دیجیتالی تشکیل می دهد و عمده صادرات بحرین به امارات محصولات پتروشیمی و طلا و جواهرات می باشد .
امارات متحده عربی در سال 2013 برای توسعه و ایجاد تنوع اقتصادی در بحرین 2.5 میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ابوظبی کمک مالی کرد و تعهد داد تا در فرایندی 10 ساله مبلغ 10 میلیارد دلار دیگر نیز به این کشور کمک نماید . ساخت شهرک مسکونی زاید در بحرین و سرمایه گذاری 1 میلیارد دلاری برای توسعه فرودگاه بین المللی بحرین برای افزایش ظرفیت آن به پذیرش 14میلیون مسافر از دیگر سرمکایه گذاری های امارات در بحرین می باشد .
در بحث فرهنگی نیز دو حکومت با توجه به نزدیکی های طائفه ای و مسلمان بودن دارای قرابت های فرهنگی زیادی هستند . امارات و بحرین همچون روابط با عربستان برای هماهنگی هر چه بیشتر با یک دیگر کمیته عالی هماهنگی بین دو کشور را راه اندازی کرده اند که هشتمین نشست آن در سال 2018 منجر به تصویب تفاهم نامه های فرهنگی بین دو کشور شد . موضوع جشن صد صالگی شیخ زاید بن سلطان آل نهیان و معرفی شهر المحرق بحرین به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام از مفاد این تفاهم نامه بوده است که در قالب آن امارات به بازسازی عناصر تاریخی این شهر کمک نموده است .
از دیگر تفاهمات بین دو کشور میتوان به تفاهم نامه حمل و نقل زمینی مسافر و کالا بین دو کشور ، تفاهم نامه همکاری در زمینه تامین اجتماعی ، تفاهم نامه همکاری دانشگاه دیپلماسی امارات با موسسه دیپلماسی وزارت امور خارجه بحرین و…. نام برد .
به طور کلی و با توجه به موارد مطرح شده در حوزه ارتباط بین دو کشور میتوان عنوان کرد که بحرین علاوه بر عربستان به علت در هم تنیدگی منافع امنیتی و اقتصادی و سیاسی بسیار زیاد با امارات متحده عربی وابستگی شدیدی به این کشور دارد که این به خودی خود موجب سلب استقلال سیاسی این کشور شده و عنان تصمیمات آن را بر گردن موافقت و تایید عربستان و امارات انداخته است .