نشست مشترک ایران، عربستان سعودی و چین در تهران بار دیگر توجه جهانیان را به تلاشهای دیپلماتیک برای حل بحران یمن جلب کرد. این نشست سومین جلسه پس از توافق پکن ۲۰۲۳ میان تهران و ریاض بود [گزارش کامل یمن نیوز] و با محوریت بررسی اجرای توافق و یافتن راهکارهای سیاسی برای پایان دادن به جنگ و بحران انسانی یمن برگزار شد. حضور مقامات ارشد سه کشور نشان داد که دیپلماسی منطقهای همچنان یکی از ابزارهای کلیدی برای کاهش تنشها و حرکت به سمت صلح پایدار است.
محورهای اصلی نشست تهران
نشست تهران با دستور کار مشخصی برگزار شد:
– تأکید بر راهحل سیاسی جامع تحت نظارت سازمان ملل؛ این رویکرد نشان میدهد که طرفها به دنبال چارچوبی هستند که مشروعیت بینالمللی داشته باشد.
– پایبندی ایران و عربستان به اصول بینالمللی و امنیت متقابل؛ دو کشور تلاش کردند پیام روشنی درباره احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی یمن ارسال کنند.
– نقش حمایتی چین در تضمین اجرای توافق پکن؛ چین با قدرت اقتصادی و جایگاه بیطرفانه خود، میتواند ضامن اجرای توافقها باشد.
– حضور مقامات ارشد سه کشور؛ از جمله مجید تختروانجی، ولید الخریجی و میاو دِیو، که نشاندهنده عزم جدی برای دیپلماسی فعال است.
اهمیت نشست برای بازیگران یمنی
برای گروههای یمنی، این نشست تنها یک رویداد دیپلماتیک نیست؛ بلکه فرصتی برای بازگشت به میز مذاکره است. آنها بارها تأکید کردهاند که هرگونه توافق باید به خواستههای ملی و امنیتی یمنیها توجه کند. نشست تهران میتواند زمینه کاهش حملات و تنشها را فراهم آورد، مشروط بر اینکه طرفها به تعهدات خود پایبند باشند.
از نگاه انصارالله و دیگر گروههای یمنی، مذاکرات سهجانبه میتواند مسیر بازگشت به گفتوگوهای واقعی را باز کند. اما تجربه گذشته نشان داده است که بدون اقدامات عملی در میدان، حتی توافقهای مثبت نیز تأثیر محدودی خواهند داشت.
چالشها و فرصتها
چالشها
– سابقه شکست مذاکرات گذشته؛ بسیاری از توافقها در گذشته به دلیل نبود ضمانت اجرایی شکست خوردهاند.
– پیچیدگی بحران انسانی و سیاسی یمن؛ میلیونها نفر در شرایط بحرانی زندگی میکنند و هرگونه تأخیر در روند صلح، هزینه انسانی سنگینی دارد.
– نیاز به نظارت بینالمللی؛ بدون حضور سازمان ملل و نهادهای معتبر، توافقها ممکن است به سرعت نقض شوند.
فرصتها
– تقویت روند سیاسی و امید به بازسازی یمن؛ اگر مذاکرات به نتیجه برسد، میتواند آغازگر بازسازی زیرساختها و اقتصاد یمن باشد.
– کاهش عملیات نظامی و توجه به مصالح مردم؛ توافقها میتوانند فشار بر گروههای درگیر را افزایش دهند تا به جای جنگ، به خواستههای مردم توجه کنند.
– ایجاد اعتماد نسبی میان ایران و عربستان؛ این اعتماد میتواند اثرات مثبت بلندمدتی بر امنیت خلیج فارس و روابط دوجانبه داشته باشد.
نقش چین در روند صلح
چین در این نشست نقش ویژهای ایفا کرد. بهعنوان یک قدرت اقتصادی و بازیگر بیطرف، چین میتواند:
– تسهیلکننده مذاکرات باشد و فضای اعتماد میان طرفها را تقویت کند.
– ضامن اجرای توافقها شود، زیرا نفوذ اقتصادی و سیاسی چین در منطقه میتواند طرفها را به پایبندی بیشتر وادار کند.
– ایجاد پل ارتباطی میان ایران و عربستان؛ چین با روابط گسترده خود با هر دو کشور، میتواند نقش میانجی مؤثر داشته باشد.
پیامدهای نشست تهران
نشست تهران پیامدهای چندوجهی برای یمن و منطقه دارد:
۱ـ افزایش امید به حل بحران انسانی یمن؛ با کاهش خشونتها، امکان ارسال کمکهای انسانی بیشتر فراهم میشود.
۲ـ فشار بر گروههای درگیر برای کاهش خشونتها؛ جامعه جهانی انتظار دارد که این نشست به کاهش حملات نظامی منجر شود.
۳ـ تقویت روابط ایران و عربستان؛ این روابط میتواند امنیت خلیج فارس را بهبود بخشد و زمینه همکاریهای اقتصادی و سیاسی جدیدی را فراهم کند.
4. ایجاد فضای اعتماد در سطح منطقهای؛ نشست تهران میتواند الگویی برای سایر بحرانهای منطقهای باشد.
ابعاد انسانی و اجتماعی بحران یمن
یکی از مهمترین جنبههای بحران یمن، ابعاد انسانی آن است. میلیونها نفر با کمبود غذا، دارو و خدمات بهداشتی مواجهاند. نشست تهران اگر بتواند زمینه کاهش خشونتها را فراهم کند، میتواند به بهبود شرایط انسانی کمک کند. سازمانهای بینالمللی بارها هشدار دادهاند که یمن در آستانه یکی از بزرگترین بحرانهای انسانی جهان قرار دارد.
نقش سازمانهای بینالمللی
سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اسلامی نقش کلیدی در نظارت بر روند صلح دارند. بدون حضور این نهادها، توافقها ممکن است به سرعت نقض شوند. نشست تهران با تأکید بر نظارت سازمان ملل نشان داد که طرفها به دنبال مشروعیت بینالمللی هستند.
چشمانداز آینده روابط ایران و عربستان
نشست تهران تنها درباره یمن نبود؛ بلکه فرصتی برای تقویت روابط ایران و عربستان نیز محسوب میشود. این روابط اگر بهبود یابد، میتواند اثرات مثبت گستردهای بر امنیت خلیج فارس، بازار انرژی و همکاریهای اقتصادی داشته باشد. توافق پکن ۲۰۲۳ نقطه آغاز این روند بود و نشست تهران میتواند آن را تثبیت کند.
از توافق پکن تا اعتمادسازی منطقهای؛ مسیر صلح یمن
مسیر صلح در یمن تنها با اراده سیاسی، پایبندی به توافقها و نظارت بینالمللی امکانپذیر است. نشست تهران میتواند سکوی بازگشت به مذاکرات واقعی باشد و نویدبخش آغاز دورهای تازه از ثبات نسبی و کاهش بحران انسانی در یمن. اگر ایران و عربستان بتوانند اعتمادسازی کنند و چین نقش نظارتی خود را ادامه دهد، آینده یمن میتواند از جنگ و بحران به سمت صلح و بازسازی حرکت کند.