مقدمه
دولت بحرین با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از طرح اعطای تابعیت مواجه است و به نظر می‌رسد برای کاهش نارضایتی‌ها، ناگزیر به انجام اصلاحاتی شده است. یوسف الجمری، از مخالفان سرشناس بحرینی، اعلام کرده است که تابعیت 700 نفر از پاکستانی‌تبارانِ دارای تابعیت بحرینی به دلیل آشکار شدن مذهب شیعه آن‌ها لغو شده است. این اقدام، نشان‌دهنده تداوم سیاست آل‌خلیفه در راستای تضعیف شیعیان اصیل بحرینی است.
دولت بحرین سال‌هاست برای تغییر ساختار جمعیتی و کاهش نسبت شیعیان، به تعداد زیادی از شهروندان کشورهای دیگر، از جمله کشورهای عربی و غیرعربی مانند کشورهای شرق آسیا، تابعیت بحرینی اعطا می‌کند. اگرچه اعطای تابعیت از اختیارات دولت است، اما نگرانی‌ها از آنجا ناشی می‌شود که قوانین مربوط به تابعیت، مانند تسلط به زبان عربی و اقامت 15 ساله برای عرب‌زبانان و 25 ساله برای غیر عرب‌زبانان، رعایت نشده است. به نظر می‌رسد مهمترین معیار در این روند، داشتن مذهب سنی و تعهد به خاندان آل‌خلیفه است.
دولت بحرین آمار دقیقی از نسبت جمعیت شیعیان و تعداد خارجی‌هایی که تابعیت گرفته‌اند ارائه نکرده است، اما بر اساس گزارش مرآت البحرین، در بازه زمانی 2000 تا 2011، بیش از 70 هزار خارجی، شهروندی بحرین را دریافت کرده‌اند که نزدیک به 90 درصد آن‌ها بدون رعایت تشریفات قانونی و بر اساس اهداف سیاسی بوده است. به گفته برخی منابع مخالف بحرینی، پس از اجرای سیاست‌های تغییر جمعیت، نسبت شیعیان از حدود 75 درصد به 61 درصد کاهش یافته است.
در حال حاضر، کمتر از نیمی از جمعیت بحرین تابعیت این کشور را دارند که شامل تعداد زیادی از غیربومیان می‌شود. این اختلافات و چالش‌های ناشی از تفاوت‌های فرهنگی و کاهش نقش بومیان بحرین، باعث ایجاد شکاف‌های ملیتی و مذهبی و بروز مشکلات جدید شده است.
مشکلات اقتصادی ناشی از طرح اعطای تابعیت (تجنیس) باعث شد که وزیر کشور بحرین در ژوئن 2024 دستور بررسی تمام پرونده‌های اخذ تابعیت بحرینی از سال 2010 را صادر کند. دولت از یک سو نمی‌خواهد تلاش‌های خود برای کاهش جمعیت شیعه را بی‌اثر کند و از سوی دیگر، بار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از اعطای تابعیت بی‌رویه به خارجی‌ها، مقامات را مجبور به چاره‌اندیشی کرده است.
در همین راستا، صدها و هزاران فرد خارجی که تابعیت بحرینی گرفته بودند، به بهانه‌هایی مانند شیعه بودن یا حمایت از جنبش‌های شیعی، سلب تابعیت شده‌اند. به عنوان مثال، چند ماه پیش حدود 1200 یمنی که به عقیده حکومت، مشکوک به حمایت از انصارالله بودند، سلب تابعیت شدند. همچنین، گزارش‌هایی مبنی بر سلب تابعیت از 4000 نفر از افراد “تجنیس‌شده” به دلایل نامعلوم منتشر شده است.
جمع‌بندی
دولت بحرین با سیاست اعطای تابعیت به اتباع خارجی (تجنیس) با هدف تغییر بافت جمعیتی و کاهش نسبت شیعیان، با چالش‌های متعددی روبرو شده است. این سیاست، که با اعطای تابعیت به حدود 70 هزار خارجی بین سال‌های 2000 تا 2011 و کاهش نسبت شیعیان از 75٪ به 61٪ همراه بوده، منجر به بروز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و نارضایتی عمومی شده است. در نتیجه دولت بحرین در صدد بازنگری در این سیاست برآمده و اقداماتی نظیر سلب تابعیت از افراد خارجی، به ویژه شیعیان و حامیان آنچه جنبش‌های شیعی می‌خواند، را در پیش گرفته است. این اقدامات، نشان‌دهنده تلاش دولت برای کاهش نارضایتی‌ها و مقابله با چالش‌های ناشی از سیاست تجنیس است، اما در عین حال می‌تواند به تشدید تنش‌های فرقه‌ای و سیاسی در این کشور منجر شود.
منبع: اندیشکده مرصاد
بازنویسی: تیم تحریریه یمن‌الاسلام