ابتکار صلح یا فریب سیاسی، پرسشی است که با فعال شدن کمپین سعودی برای بهرسمیت شناختن فلسطین دوباره مطرح شده است. این ابتکار که ریشه در طرح صلح عربی دارد، اکنون با اهداف سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک تازهای دنبال میشود.
ریشههای ابتکار صلح عربی و شکست آن
ابتکار صلح عربی پیشنهاد میکرد کشورهای عربی در ازای خروج اسرائیل از اراضی اشغالی و پذیرش تشکیل دولت فلسطینی، روابط خود را با تلآویو برقرار کنند. این طرح در سالهای اخیر به دلیل اختلاف بر سر حق بازگشت پناهندگان فلسطینی، تغییر اولویتهای منطقه پس از بهار عربی و امضای توافقهای «ابراهیم» میان اسرائیل و برخی کشورهای عربی، شکست خورد.
نقش بحران غزه در تغییر رویکرد سعودیها
سعودی این ابتکار را تا سال ۲۰۲۰ بهعنوان موضع رسمی خود حفظ کرد. اما بحران فاجعهبار غزه و افزایش خشونتها در کرانه باختری موجب شد ریاض تصمیم بگیرد سکوت را بشکند. اعلامیه اخیر نیویورک را بسیاری احیای این ابتکار با رهبری سعودی میدانند.
پیوند ابتکار با چشمانداز ۲۰۳۰
کارشناسان معتقدند که حمایت سعودی از روند بهرسمیت شناختن فلسطین، همسو با منافع داخلی این کشور است؛ زیرا ثبات منطقه برای موفقیت طرحهای اقتصادی عربستان، از جمله «چشمانداز ۲۰۳۰» که بهدنبال کاهش وابستگی به نفت است، حیاتی است.
سیاستهای متناقض آل سعود در قبال مسئله فلسطین
دیپلماسی فعال و اهداف سیاست خارجی
دیپلماسی سعودی فرصتی برای تقویت اهداف سیاست خارجی فراهم میآورد. درگیریهای منطقهای موجب اخلال در جذب سرمایهگذاری خارجی برای پروژههای کلان این کشور همچون «القدیه» شده و حتی درآمدهای نفتی را تهدید میکند.
واکنشهای بینالمللی به ابتکار سعودی–فرانسه
اولریشسن، تحلیلگر امور خاورمیانه، میگوید: «هنوز زود است درباره موفقیت قطعی این ابتکار صحبت کنیم اما بیانیههای اخیر بریتانیا و کانادا درباره پذیرش مشروط فلسطین، نشانههایی از پیشرفت آن است.»
مخالفت آمریکا و اسرائیل با ابتکار
این ابتکار با مخالفت شدید آمریکا و اسرائیل روبرو شد. دو کشور نشست نیویورک را تحریم کردند و دولت ترامپ آن را «نمایش تبلیغاتی» خواند. سفیر اسرائیل در سازمان ملل نیز برگزارکنندگان نشست را متهم به طرح «ایدههایی دور از واقعیت» کرد.