قطر مانند بسیاری از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، توسط امیری اداره میشود که تمام قدرت را در دست دارد. در دوران حکومت شیخ حمد، تصمیمات داخلی و خارجی قطر عمدتاً تحت تأثیر چهار شخصیت کلیدی بود: خود امیر، همسر امیر، ولیعهد و وزیر خارجه. در این میان، امیر بیشترین قدرت را در اختیار داشت. یکی از اهداف اصلی سیاست خارجی قطر، حفظ حکومت و تداوم قدرت خانواده آل ثانی است. به همین دلیل، قطر بدون توجه به تفاوتهای ایدئولوژیک، در ائتلافهای موقت و بلندمدت منطقهای و بینالمللی مشارکت میکند.
این بخش تلاش دارد به پرسشهای زیر پاسخ دهد:
۱ـ اصول سیاست خارجی قطر چیست؟
۲ـ بازیگران مؤثر در سیاست خارجی این کشور چه کسانی هستند؟
۳ـ چرا و چگونه قطر در میانجیگری منازعات منطقهای نقش ایفا میکند؟
۴ـ نقش قطر در حمایت و تجهیز گروههای اسلامگرا در کشورهای متاثر از تحولات اخیر غرب آسیا و شمال آفریقا چگونه بوده است؟
اصول سیاست خارجی قطر
از اواسط دهه 1990 و با به قدرت رسیدن شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، قطر کوشیده است جایگاه خود را در عرصه بینالمللی ارتقا دهد و روابط خود را با کشورهای قدرتمند منطقهای و جهانی گسترش دهد. پیش از این، سیاست خارجی قطر تا حد زیادی تحت تأثیر عربستان سعودی بود، اما شیخ حمد تلاش کرد تا استقلال کشورش را در زمینههای داخلی و بینالمللی تقویت کند. نمونه بارز این استقلال، راهاندازی شبکه تلویزیونی الجزیره است که نقش مهمی در شناساندن قطر در جهان داشت.
حفظ ثبات و آرامش در کشورهای پیرامون خلیج فارس نیز یکی دیگر از اصول مهم سیاست خارجی قطر به شمار میرود. با وجود حمایت قطر از تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا، این کشور به دنبال تضمین ثبات داخلی و منطقهای است. در نتیجه، قطر در مواجهه با تحولات اخیر، به سمت عربستان سعودی و متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس متمایل شده است. این نگرانیها به ویژه درباره ناآرامیهای بحرین است که علیرغم نبود گروههای مخالف سازمانیافته در قطر، مقامات این کشور بر این باورند که برخی کشورهای منطقه با تحریک اقلیتهای قومی و مذهبی بحرین، به دنبال ایجاد شورش هستند. قطر معتقد است تغییر در قدرت بحرین میتواند پیامدهای گستردهای بر ثبات منطقه داشته باشد.
یکی دیگر از اصول مهم سیاست خارجی قطر، استفاده از دیپلماسی عمومی برای پیشبرد اهداف خود است. وقتی شیخ حمد در سال ۱۹۹۵ به قدرت رسید، با منازعاتی میان قطر و عربستان سعودی، فعالیت شبکه خبری بیبیسی عربی در برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس محدود شد. امیر جدید قطر از این فرصت استفاده کرد و بسیاری از کارکنان این شبکه را جذب کرد و شبکه تلویزیونی الجزیره را خصوصیسازی نمود. این شبکه با شکستن انحصار رسانههای دولتی در کشورهای عربی، برنامههایی پخش کرد که پیشتر ممنوع بودند. الجزیره در سالهای اخیر به ویژه در پوشش تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا نقش بسیار مهمی در اطلاعرسانی ایفا کرده است.