تحولات اخیر در صحنه سیاسی یمن، بهویژه پس از نشست اضطراری میان امیر قطر و ولیعهد سعودی، نشاندهنده بازتعریف موازنههای منطقهای است. این دیدار کوتاه [گزارش کامل یمن نیوز]، بیش از آنکه یک ملاقات دیپلماتیک باشد، تلاشی برای مهار نقش قطر و کنترل حزب اصلاح تلقی میشود. در همین حال، فشارهای امارات و حضور گروههای انتقالی در جنوب، همراه با نشانههای تازه از انعطاف حزب اصلاح، تصویری پیچیده از آینده سیاسی یمن ترسیم کرده است.
نشست ریاض؛ پیامهای پنهان برای پرونده یمن
دیدار سریع محمد بنسلمان با تمیم بنحمد، در شرایطی صورت گرفت که پرونده یمن وارد مرحلهای حساس شده است. منابع سیاسی تأکید دارند که سعودیها قصد دارند نقش قطر را در یمن محدود کنند و نفوذ حزب اصلاح را تحت کنترل نگه دارند. این اقدام، برخلاف تحلیلهای رایج، نشانهای از شکلگیری توازن جدید در معادلات منطقهای است و نه الزاماً موفقیت سیاستهای وابستگان امارات.
حزب اصلاح، پس از سالها فشار و حاشیهرانی بهویژه پس از بحران خلیج فارس، اکنون نشانههایی از انعطاف و تمایل به نزدیکی با صنعاء بروز داده است. تحویل جسدهای شهدای مأرب و الجوف اقدامی انسانی و در عین حال سیاسی بود که پیام کاهش تنش و بازسازی اعتماد میان طرفها را منتقل کرد. این تحول نشان میدهد که اصلاح آماده تغییر در تاکتیکهای خود است، هرچند همچنان با محدودیتهای جدی مواجه است.
امارات و فشار بر جنوب؛ مانع بازتعریف نقش اصلاح
در همین حال، فشار امارات و حمایت آن از گروههای انتقالی در شرق و جنوب یمن، یکی از عوامل اصلی ناکامی سیاستهای اصلاح بوده است. کنترل فصائل جداییطلب بر استانهای شرقی و نزدیک شدن آنها به مرزهای سعودی، تلاشهای قطر و اصلاح برای بازتعریف نقش خود را پیچیده کرده است.
حضور نظامی فصائل انتقالی در شرق یمن، هرچند به ظاهر نمایش قدرت است، اما در عمل نتوانسته ثبات سیاسی و اجتماعی را تغییر دهد. همین امر، امکان تعامل محدود میان صنعاء و اصلاح را فراهم کرده و ضعف راهبردهای تحمیلی خارجی را آشکار ساخته است.
نقش قطر در موازنه جدید؛ فرصت یا محدودیت؟
به عبارت دیگر، پرونده یمن دیگر تنها بر محور امارات و جنوب متمرکز نیست؛ نقش قطر و احتمال نزدیکی آن با صنعاء نیز به عاملی تعیینکننده تبدیل شده است. این روند، فرصتهایی برای اصلاح فراهم میکند تا موقعیت خود را بازتعریف کند، اما همزمان محدودیتهای جدی نیز در برابر این حزب وجود دارد.
قطر تلاش دارد نقش خود را در پرونده یمن بازسازی کند، اما فشارهای سعودی و اماراتی مانع بزرگی در این مسیر هستند. نزدیکی احتمالی اصلاح به صنعاء میتواند زمینهای برای بازسازی گفتوگوهای داخلی و کاهش فشارهای خارجی باشد، اما این روند نیازمند پذیرش واقعیتهای اجتماعی و مقاومت فعال مردمی است.
عمان؛ موازنهگر خاموش در شرق یمن
در کنار این تحولات، نقش عمان بهعنوان موازنهگر خاموش اما مؤثر در شرق یمن نباید نادیده گرفته شود. سیاستهای مسقط در بازگشایی گذرگاههای مرزی و مخالفت با نفوذ گروههای مسلح وابسته به ابوظبی، پیام روشنی برای بازیگران منطقهای داشت: عمان اجازه نخواهد داد مرزهایش به منطقه نفوذ پروژههای خارجی تبدیل شود.
این موضع سیاسی، جایگاه قبایل مخالف دخالت خارجی را تقویت کرده و ثبات شرقی یمن را تضمین میکند. عمان تلاش دارد از انتقال تنشهای جنوب به مرزهای خود جلوگیری کند و همین سیاست، بهطور طبیعی به تقویت مقاومت اجتماعی در المهره و حضرموت منجر شده است.
یمن؛ بازتعریف موازنهها و ناکامی راهبردهای خارجی
نشست تمیم و بنسلمان و بازتابهای آن در یمن، نشاندهنده تغییرات پیچیده در معادلات منطقهای و داخلی است. حزب اصلاح اکنون در شرایطی قرار دارد که باید میان فشارهای خارجی و ضرورت تعامل داخلی، تعادل برقرار کند.
سیاستهای تحمیلی خارجی، بهویژه اماراتی، قادر به ایجاد تغییر ساختاری در یمن نیست. نزدیکی تاکتیکی اصلاح به صنعاء، هرچند محدود، نشانهای از تحولات مهم سیاسی است. نقش قطر و فشارهای سعودی همچنان تعیینکننده مسیر آینده یمن خواهد بود.